1. دماوند

 

 

 

کوه دماوند بلند ترین کوه ایران و همچنین بزرگترین آتشفشان خاور میانه است.این کوه در بخش مرکزی رشته کوه البرز و بخش لاریجان شهرستان آمل قراردارد.

 

اگرچه این کوه از لحاظ تقسیمات کشوری جزء رشته کوه البرز است اما در زوهای صاف و آفتابی در تهران,قم و ورامین هم قابل رویت است.

 

این کوه اولین اثرطبیقی است که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در اساطیر و کتاب های متعدد از آن نام برده شده است.

 

این کوه به عنوان بلندترین کوه کشور همواره مورد توجه کوهنوردان بوده است. همچنین دماوند دارای چشمه‌های آب گرم لاریجان، اسک و وانه است.

 

2.دنا

 

 

دِنا بلندترین قله رشته‌کوه‌های زاگرس در باختر ایران و در باختر مرکز فلات ایران است.

بلندای این قله ۴۴۴۸ متر است و در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر یاسوج درشهر سیسخت جای گرفته‌است.شهرستانی که این قله در آن قرار دارد نیز شهرستان دنا نام دارد.بارش سالانه در این قله از ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌متر است و رودهای بسیاری نیز از آن سرچشمه می‌گیرند.

 

3.زرد کوه

 

 

 

زردکوه بختیاری با حداکثر ارتفاع بیش از ۴۲۰۰متر دومین کوه زاگرس از نظر ارتفاع(پس از دنا) است.

این کوه در نزدیکی کوهرنگ در استان چهار محال و بختیاری در ایران قرار دارد.رشته کوه های زرد کوه بختیاری در جنوب غربی ایران و از انتهایی‌ترین قسمت غربی استان چهارمحال و بختیاری تا شرق و شمال شرق خوزستان امتداد یافته‌است.این رشته کوه یکی از غنی‌ترین ذخایر طبیعی آب ایران است و دو رودخانهٔ پرآب کشور(کارون و زاینده‌رود) نیز از دامنه‌های آن سرچشمه می‌گیرند.

 

از قلل زیبا و معروف آن می‌توان به شاه شهیدان،زرده،دوزرده،هفت‌تنان،کلونچین و کینو اشاره کرد.در این میان،قلّه کلونچین،با ارتفاع۴۲۲۱متربلندترین قله زردکوه بختیاری است. همچنین قله شاه شهیدان هم ۴۱۵۰ متر بلندی دارد.

 

4.تفتان

تَفتان نام تنها آتشفشان فعال در سراسر ایران است.

 

این کوه در منطقه ی جنوب شرقی ایران،در استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته‌ است.این قله در حدود چهار هزار متر از سطح آب‌های آزاد ارتفاع دارد و بلندترین قله در منطقه جنوب شرقی ایران است.نزدیکترین شهر به تفتان خاش نام دارد.

تفتان در زبان پارسی به معنای مکان گرما است.این آتشفشان فعال است و گازهای گوگرد در دهانه آن منتشر می‌شوند.کوهنوردان عموما از یال غربی صعود می‌کنند که پناهگاه مجهزی ساخته شده‌است.

به دلیل وزش بادهای سنگین و سرد در فصل زمستان عموماً صعود به این قله بسیار دشوار است.

 

 

5.توچال

 

 

 

توچال قله‌ای در شمال تهران و به ارتفاع ۳۹۶۲ متر می‌باشد که بخشی از دامنه رشته‌کوه‌های البرز است.دامنه ی جنوبی توچال مجاور با شهر تهران و قله ی آن مشرف به این شهر است.

مشهورترین و پر رفت و آمدترین پناهگاه‌ها و جان‌پناه‌های توچال به ترتیب از شرق به غرب کلک‌چال،شروین،شیرپلا،ایستگاه پنجم تله کابین،اسپیدکمر و پلنگ‌چال هستند که همگی آن‌ها مشرف به تهران هستند.

 

پیست اسکی و تله کابین

 

 

تله‌کابین توچال دارای سه خط اصلی و سه خط تله‌سی‌یژ و یک خط تله‌اسکی می‌باشد.روی هم رفته درازای سه خط اصلی این تله‌کابین، نزدیک به ۷۵۰۰ متر است که در میان تله‌کابین‌های نصب شده در دنیا یکی از طولانی‌ترین خطوط تله‌کابین پیوسته به شمار می‌رود.ایستگاه سوم این تله کابین در ارتفاع ۲۰۰۰ متری از سطح دریا، ایستگاه پنجم در ارتفاع ۳۰۰۰ متری و ایستگاه هفتم در ارتفاع ۳۷۰۰ متری از سطح دریا است.

کارساخت تله‌کابین توچال،در سال۱۳۵۳به دست بهمن باتمانقلیچ وبا همکاری شرکت فرانسوی «پوما» و شرکت اتریشی «دوپل مایر» آغاز شد و در سال ۱۳۵۷ پایان یافت.

ازسال ۲۰۰۳ مهمان‌پذیری به نام«هتل توچال»درایستگاه هفتم تله‌کابین توچال تکمیل و راه‌اندازی شده‌است.نمای این هتل از چوب بوده و به دامنه ی شمالی توچال و دامنهٔ جنوبی البرز مرکزی و قلل آزادکوه و خلنو اشراف دارد.قدیمی‌ترین جان‌پناه کوهنوردی ایران (اسپید کمر) در جنوب قله ی توچال و شرق ایستگاه ۵ قرار دارد.

 

6.اشتران‌ کوه‌

 

 

 

اشتران کوه‌، از بلندترین‌ رشته‌ کوه‌های‌ کوهستان‌ زاگرس است‌

این‌ رشته‌ کوه‌ بخشى‌ از چین‌خوردگى‌ زاگرس‌(میانى‌)است‌ که‌ درامتدادشمال‌ باختری‌-جنوب‌ خاوری‌ به‌ طول‌ حدود 50 کم و عرض‌ حدود 2 تا 11 کم در فاصله دو شهرستان‌ دورود و الیگودرز از استان‌ لرستان‌ قرار گرفته‌ است‌،به‌ گونه‌ای‌ که‌ از 10 کیلومتری‌ جنوب‌ خاورشهر دورود آغاز،و به‌ جنوب‌ روستای‌ چقاگرگ‌  منتهى‌ مى‌شود.

 

رودهای‌ کوچک‌ بسیاری‌ ازاین‌ قله‌هاسرچشمه‌ مى‌گیرند که‌ مهره‌ زرین‌،ماربره‌،گهررود ،دره‌ دایى‌ و دره‌ دزدان‌ از آن‌ جمله‌اند.دریاچه گهر در یکى‌ از دامنه‌های‌ جنوب‌ باختری‌ اشتران‌کوه‌ و در دره گهررود قرار دارد.

دامنه‌های‌ اشتران‌ کوه‌ از دیرباز محل‌ استقرار برخى‌ طوایف‌ بوده‌ است‌؛خاندان‌ فضلویه‌ که‌ از کردهای‌ شام‌ شمرده‌ مى‌شدند،پس‌ از مهاجرت‌ از آنجا و عبور از میافارقین‌ و آذربایجان‌،دامنه‌های‌ شمالى‌ اشتران‌کوه‌ را به‌ عنوان‌ محل‌ استقرار خود برگزیدند.آنان‌ بعدها به‌ اتابکان‌ لرستان‌ شهرت‌ یافتند.

مراتع‌ دامنه‌های‌ اشتران‌ کوه‌ مورد استفاده عشایر این‌ ناحیه‌ است‌.اشتران‌ کوه‌ و به‌ ویژه‌ دریاچه گهر دارای‌ جاذبه‌های‌ طبیعى‌ بسیاری‌ است.‌

این رشته کوه از لحاظ گونه‌های جانوری و گیاهی جزء مناطق حفاظت شده است و در سال ۱۳۴۸ جزء محیط زیست جهانی قرار گرفت.

از گونه‌های جانوری آن می‌توان به خرس قهوه‌ای،روباه،کفتار،گراز،گرگ خاکستری،بز کوهی،قوچ و از پرندگان می‌توان به عقاب،کبک،جغد،اردک و شاهین اشاره کرد که همگی تحت حفاظت محیط زیست می‌باشند.

در اشترانکوه پسته کوهی به فراوانی یافت می‌شود و پوشش گیاهی متنوع آن اعم از گَوَن،ریواس و استپ‌ها در شیب ملایم بعضی نقاط و گل‌های طبیعی و خودرو محل مناسبی برای جانوران ساکن در اشترانکوه‌است که در آن زاد و ولد کرده و از آنان تغذیه می‌کنند.

 

7.بی‌بی شهربانو

 

 

کوه بی‌بی شهربانو در جنوب شرقی تهران قرار دارد.

در دامنه‌های کوه ری و بر فراز صخره‌ای کوهستانی،بنایی گنبدی مینایی به نام بقعه بی‌بی شهربانو واقع است.پایین پله‌های بقعه بی‌بی شهربانو و در سمت راست غاری به چشم می‌خورد که مدخل تنگ و باریکی دارد.داخل غار نیز برای نذر شمع روشن می‌کنند.در قسمتی از این غار پنجره‌ای مشبک قرار دارد.

در این کوه ساختمانی کهن به نام بقعه بی‌بی‌شهربانو وجود دارد.آثار باقی‌مانده از بافت تاریخی ری که دیوار اصلی برج و باروی این شهر بوده در شمال روی بلندی‌های چشمه علی تا غرب کوه بی بی شهربانو،ادامه می‌یابد. 

 

8.کوه سبلان

 

 

سبلان با تلفط ترکی آذربایجانی ساوالان و در تالشی سفلون،نام کوهی است مرتفع در شمال غرب کشور و در استان اردبیل کوه سبلان در شمال شرقی و در ۲۵کیلومتری جنوب شرقی مشگین شهر قرار دارد.

سبلان سومین قله بلند ایران و یک کوه آتشفشانی غیر فعال است. ارتفاع قله این کوه ۴۸۱۱ متر است و در بالای قله آن دریاچه کوچکی قرار دارد.

سبلان به خاطر آبگرم‌های طبیعی دامنه کوه،طبیعت تابستانی زیبا و پیست اسکی معروف الوارس مورد توجه گردشگران است.در جبهه غربی،قله سلطان و در کنار جانپناه سنگی به شکل عقاب قراردارد که در طول زمان به نمادسبلان تبدیل شده است.

این قطعه سنگ که به واقع اعجاز طبیعت است به شکل عقابی است که نشسته و سر را به جانب شرق چرخانده است.این کوه در طول جغرافیایی ۴۷ درجه و ۵۰ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۸درجه و ۱۷دقیقه شمالی قرار گرفته‌است.

برای این کوه عظیم ۶۰ کیلومتر طول و ۴۵ کیلومتر پهنا تخمین می‌زنند و سطحی که به وسیله آن در آذربایجان قرارگرفته نزدیک به ۶۰۰۰ کیلومترمربع است.

سلسله کوه‌های سبلان به طور کلی سه قله معروف دارد قله بزرگ آن به سلطان و دو قله دیگر به هرم و کسری مشهورند.امتداد سبلان شرقی - غربی است و از شرق و شمال و جنوب کوهی به نام قوشه داغ آن را به رشته کوه ارسباران متصل می‌کند.

قسمت شرقی کوه سبلان به قله آتشفشان سبلان که در ارتفاع ۴۸۱۱ متری قرار دارد منتهی می‌شود.

در قله آن دریاچه‌ای زیبا به چشم می‌خورد و تمام قلل سبلان در ایام سال پوشیده از یخ و برف‌های دائمی است.

 

9.سهند

 

 

سهند نام قله‌ای در جنوب شهر تبریز دراستان آذربایجان شرقی است

ارتفاع کوه سهند از سطح دریا 3695 متر می‌باشد و مخروطی بسیار پهن و گسترده دارد که از توف‌ها و خاکسترهای فوران تشکیل گردیده و بر اثر آب‌های جاری دره‌های تنگی در آنها ایجاد شده است.

سهند در زمره کوه‌های رشته کوه‌های البرز است که در شمال مراغه و از غرب به شرق کشیده شده و بلندترین قله آن جام نام دارد که ۳۷۱۰ متر ارتفاع دارد. سهند و جام دو قله به هم چسبیده این رشته کوه می‌باشند.

سهند در تمام سال پوشیده از برف است.دامنه‌های سهند در طول سال پوشیده از گل و ریحان و لاله واژگون است.کوهستان سهند بعد از سبلان یکی از بزرگترین و مهمترین برجستگی‌های آذربایجان و از معروفترین کوه‌های آتشفشان و خاموش ایران است که در 50 کیلومتری جنوب تبریز و 40 کیلومتری شمال مراغه قرار گرفته است.

قله منفرد و آتشفشانی خاموش سهند در میان جلگه آذربایجان قد برافراشته است این کوهستان آتشفشانی خاموش شبیه آرارات و البرز و سبلان بوده خط فاصل بین دو توده خروجی البرز و توده ارمنستان به وجود آمده است.

ارتفاع متوسط سهند1400 تا 2200 متر بوده که در آن بریدگی‌های سخت، دامنه‌هائی با شیب تند با تنگه‌های باریک و رشته کوه‌ها کشیده شده در موازات یکدیگر به وجود آمده است.

در این تنگه‌های کوهستانی رودخانه‌های پر آبی به سوی دو آبگیر عمده آذربایجان یعنی دریاچه ارومیه و دره قزل اوزن جریان دارند.جهت رشته کوه‌های سهند اکثراً شرقی - غربی است ولی در مجموع کوه‌های سهند به صورت شعاعی در جهت مساوی کشیده شده‌اند.

حد شرقی سهند،شهرستان هشترود تا دره قزل اوزن و حد غربی آن سواحل شرقی دریاچه ارومیه می‌باشد.

 

 

10.كوه‌های مریخی