با شهادت امام رضا علیه السلام در سال 203 پیکر پاکش در کنار قبر هارون الرشید به خاک سپرده شد این امارت در میان باغی بزرگ و زیبا قرار داشت که متعلق به حمید بن

قحطبه والی توس بود گویند هنگامی که امام رضا علیه السلام به مـرو می رفتند در بین راه در خانه حمید بن قحطبه فرود آمدند و محل تدفین خود را مشخص نمودند.


با توجه به این مطلب اولین بنـای آرامگاه همان بقعه هارون الرشید بوده است که توسط مأمون عباسی بنا شده است که بقیه بنـای حـرم بر روی آن ساخته شده است از این

تاریخ به بعد تا دوره دیلمیان نشانه ای از تجدید یا مرمت حرم در دست نمی باشد سبکتکین (387 ـ 366 هـ.ق) پادشاه متعصب غزنوی حرم مطهر را ویران و زیارت آن را ممنوع

کرد پس از آن عمید الدوله فایق در تکمیل بقعه و آبادانی مشهد کوشید.

در سال 400 هـ.ق ابوبکرشهمرد به دستور سلطان محمود غزنـوی بنای بقعه بار دیگر بازسازی کرد با توجه به سنگ نوشته قبر امام رضاعلیه السلام به نظر میرسد بنای حرم

در سال516 هـ.ق تجدید یا تعمیـر شده است.بنای بقعه به سال 548 هـ.ق آسیب فراوان دید.

در روزگار سلجوقیان شرف الدین ابوطاهر قمی پس از مرمت بنا گنبدی کاشی کاری شده را بر روی قبه حـرم بنـا کرد و مناره ای را کنار آن ساخت در دوره خوارزمشاهیان(612

هـ.ق) روضه رضوی مورد توجه قرار گرفت که کتیبه هایی از آن زمان در حـرم موجود می باشد.

در زمان چنگیز بقعه دچار ویـرانی شد.

پدر زمان غازان خان و سپس سلطان محمد خدابنده الجایتو در تعمیر و تزئین حرم مطهر کوشید.در قرن هشتم بنای حرم عبارت بوده است از:حـرم،مسجد بالاسر و چند بنـای

کوچک متصل به ضلع شمالی و یک مدرسه(به تصریح ابن بتوته جهانگرد معروف).در زمان شاهرخ تیموری و همسرش گوهرشاد حرم مطهر توسعه قابل توجهی پیدا کرد.

در این دوره سـال821 هـ.ق نخستین مسجد جـامع شهـر مشهد با نام مسجد گوهرشاد در سمت قبله حـرم مطهـر بر پا شد سپس بنـای«دارالحفاظ» «مسجد فرق الذکر»

  «دارالسیاده» و سر انجام تحویل خانه یا خزانه بر پا شد.

پیرامون مجموعه نیز سه مدرسه به نام های مدرسه پریزاد،مدرسه بالاسر،مدرسه دو درب ساخته شد در زمان سلطان حسین بایقرا (875 ـ 912) به کوشش امیر علی شیر

نوایی صحن کهنه و اساس ایوان طلا به وجود آمد صحن انقلاب در زمان شاه عباس اول وسعت یافت در زمان شاه طهماسب صفـوی مناره نزدیک گنبد مرمت و طلاکاری شد و

در سال 932 هـ.ق خشت های نفیس کاشی روی گنبد به خشت های طلا مبدل شد بعد ازغارت خشت های طلای گنبد در شورش عبدالمؤمن خان ازبک شاه عباس درسال

1010 هـ قبه تجدید بنای آن دستور داد که شرح آن در کتیبه میناکاری شده دور گنبد به خط علیرضا عباسی نقش بسته است.

در زمان شاه عباس صحن کهنه(انقلاب) گسترش یافت و ایوان شمالی اتاق ها غرفه ها و سردرها و ایوان های شرقی و غربی آن احداث گردید.

روضه منوره که پیکر مقدس حضرت رضا(ع) در آن مدفون است زیر گنبدی زرین و با شکوه قرار دارد و هسته مرکزی بناهای آستان قدس رضوی به شمار میآید.

در سالهای آغازین به خاکسپاری پیکر پاک امام(ع)،حرم مطهر به صورت بنایی ساده با مصالح ویـژه آن دوران بنـا شده بود،چنان که بقعه مطهر تنـها در یک در وروردی ساده در

پیش روی مبارک داشت و دارای تزئیناتی مختصر به سبک آن زمان بود.صفه های اضلاع حرم به جز صفه پیش رو،به سوی خارج از بنا بسته بود.

بر فراز بقعه تنها قبه ای وجود داشت.

در آن سالهای دور زمین های اطراف حـرم مطهر،همه خالی از سکنه بود و نوغان که یکی از دو قصبه معـروف و معتبر تـوس بود،تنها آبادی مسکونی منطقه محسوب می شد.

نظارت دقیق حکام جور بر حرکات و سکنات شیعیان،منع آنها از توجه به مرقد امام و درک فیض زیارت،موجب شد که سالها سپری شود و بنایی درخور و شایسته مضجع شریف

حضرتش احداث نگردد.سرانجام سال های سخت و سنگین به کندی سـپری شد،عنایات خـدای تعالی نسبت به روضه رضوی موجب شد که در آن روزهای اولیه و جو خاص آن

زمان،حـرم مطهر از هرگونه آسیبی محفوظ بماند تا آنجا که باب رافت خاصه حضـرت بصورت بروز کرامات پی در پی و معجزات،گره از کار دردمندان و نیازآوران به درگاهش گشود،

کثرت و تداوم کرامات امام موجب شد که توجه و اقبال مردم وحاکمان آن زمان به ویژه بیشتر اهالی خراسان و مناطق دیگر فزونی یابد و ارادتمندان به بقعه و بارگاه رضوی،زیارت

پرفیض مرقد منورش را بر خود فرض دانسته اقدام به ساخت و مرمت و تذهیب و تزئین و حفظ و نگهداری آن بنای مقدس نمایند.

در طول قرنهای مختلف رجـال کشورهای اسلامی،حکام و امـرای خـراسان،مـردان با اخـلاص و علاقه مند به مقام شامخ ولایت و امامت با صـرف مبالغی در تجدید عظمت آن

کوشیده اند،ضمن تزئین آن با ایجاد بناها و به جای گذاشتن آثاری این مکان شریف را مملو از جلوه های کهن هنری دوران گذشته نموده،نفایس تاریخی و شاهکارهای هنری

شان را مخلصانه به این جایگاه رفیع عرضه دارند

عکسهای قدیمی حرم امام رضا علیه السلام