ولادت امام هادی(ع)؛تداوم خط امامت

وجود تابناک امام هادی(ع)،روشنی بخش جهان پر از ظلم و ستم و جهل و بی ایمانی و مایه افتخار و مباهات دوستداران اهل بیت(ع)بود.وی رسالت امامان پیش از خود را به خوبی به انجام رسانید.

امام هادی(ع) صبح روز پانزدهم ذیحجه سال 212 هجری به دنیا آمد.نخستین فرزند پیشوای نهم شیعیان در اطراف مدینه،شهر نورانی پیامبر عظیم الشأن اسلام و در محلی به نام " صریا " دیده به جهان گشود.(1)

نام شریف دهمین امام شیعیان حضرت امام هادی علیه السلام،علی است و مشهورترین القاب ایشان"  نقی و " هادی " می باشد و کنیه اش ابوالحسن است.

پدر بزرگوار امام هادی، حضرت امام محمد تقی جواد الائمه(ع(و مادر بزرگوارش سمانه کنیزی با فضیلت و با تقوا بود.(2)

با شهادت امام جواد(ع)در سال 220 هـ.ق،حضرت هادی در سن هشت یا شش سالگی به امامت رسیدند.

حضرت هادی 42 سال عمرکرد،اما دوران امامت 34 ساله ایشان نسبت به برخی دیگر از ائمه علیهم السلام طولانی‌تر است.امام جواد(ع) در زمان حیات خود بارها به امامت فرزندش تصریح فرموده بود.

همسر و فرزندان امام (ع(

حضرت هادی علیه السلام حدود هجده سالگی یعنی تقریباً در سال 230 هـ .ق با زنی به نام حدیث یا سوسن ازدواج کرد که ثمره این ازدواج امام حسن عسکری علیه السلام است. فرزندان دیگر امام عبارتند از:حسین،محمد،جعفر کذاب و دختری به نام علیه یا عایشه.

شرایط اجتماعی ، سیاسی دوره امام (ع(

1.ازبین رفتن عظمت خلافت عباسی:خلافت در دوره اموی وعباسی همواره زمامداران،با شکوه و باهیبت داشت،اما در این دوره بر اثر نفوذ ترکان و بردگان در دستگاه خلافت،عظمت آنان از بین رفت و خلیفه عباسی عملاً تبدیل به یک مقام تشریفاتی شده بود.

2.هوسرانی درباریان:خلفای عباسی عمده وقت خود رابه خوش گذرانی ومیگساری میگذراندند و دربار غرق در گناه و فساد بود.

3.ظلم و ستم به مردم:غارت بیت المال و مصرف آن در عیاشی ها و هوسرانی ها به همراه ظلم و ستم،مردم را ناراضی و شاکی میکرد.

.4افزایش نهضت های علوی:دولت عباسی همواره تلاش می کرد که با ایجاد نفرت نسبت به علویان در جامعه،آن ها را سرکوب کندو چون قدرت خود را متزلزل می دید از وقوع این نهضت ها می ترسید.

انتقال امام هادی (ع) از مدینه به سامراء

عبدالله بن محمد هاشمی،فرماندار وقت مدینه،طی نامه های متوکل،خلیفه عباسی را از اقدامات سیاسی امام نگران کرد و پایگاه اجتماعی امام را برای متوکل تشریح کرد.(3)

متوکل عباسی برای این که فعالیت های امام را زیر نظر و تحت مراقبت شدید قرار دهد،وی را از مدینه به سامرا منتقل کرد.

امام،از نیت متوکل آگاه بود ولی چاره ای جز رفتن به سامرا نداشت،در واقع نپذیرفتن دعوت متوکل باعث تحریک بیشتر وی می‌شد و بهانه به دست او می داد تا مشکلات بیشتری را برای حضرت فراهم آورد.

امام هادی(ع) در زندان متوکل

متوکل عباسی،کینه شدیدی از امام به دل داشت و همیشه در صدد آزار و اذیت آن حضرت بود. با آن که با  امام در سامرا مانند یک زندانی برخورد می کرد ولی پس از احضار امام (ع) از مدینه به سامرا،دستور داد که مدتی حضرت را زندانی کنند.

متوکل در آخرین روزهای عمرش به پیشکار خود،سعید بن حاجب دستور دادتا امام را به قتل برساند.(4)

مکتب های کلامی در زمان امام هادی(ع(

مکاتب متعدد به ویژه معتزله و اشاعره رواج یافته بود و نظریات کلامی فراوان در زمان امامت امام علی النقی(ع)جامعه اسلامی پدید آمده بود.مباحثی مانند جبر،تفویض،امکان یا عدم امکان رؤیت خدا،جسمیت خدا.بنابراین امام(ع) می بایست هدایت و رهبری فکری شیعیان را شدت می بخشید و آرا و نظریات مطرح شده را با استدلال های قاطع و محکم،باطل می نمود.

اکثرمناظرات امام،پیرامون موضوعات کلامی بود و درنهایت،برتری مبانی اعتقادی شیعه ثابت  میشد.به عنوان مثال می توان به نامه امام درپاسخ سؤال مردم اهواز درباره موضوع جبر و تفویض اشاره کردکه به موجب آن،نظریه درست راکه نه جبراست و نه تفویض،به اثبات رسید.(5)

هم چنین گروه باطل و منحرف غلات در دوران امامت امام هادی(ع) فعال،با افکار پوچ و بی اساس بودند و خود را شیعه معرفی میکردند.آنان در باره امام غلو می کردند و گاهی خود را منصوب از طرف امام قلمداد میکردند.بدین وسیله موجبات بدنامی شیعیان را فراهم می آوردند. امام هادی(ع) از این گروه تبری جسته و با آن مبارزه می کرد.

فضایل امام

امام هادی علیه السلام با توجه به شرایط مختلف مکانی و زمانی، با استفاده از نفوذ معنوی و تأثیر فوق‌العاده خویش صحنه هایی را برای اتمام حجت و تبیین حق و هدایت افراد به تماشا می‌گذاشت.

تدبیر و نگرش توحیدی و نحوه برخورد صحیح امام در زمان حکومت عباسیان موجب گردید تا دقیق‌ترین معارف توحیدی و اعتقادی را به مسلمانان بشناساند.

پاسخ امام هادی علیه السلام به پرسش‌های گوناگون مردم،احتجاجات آن حضرت در زمینه‌های
مختلف و زیارت معروف به جامعه کبیره که معرفی و تبیین مقام رفیع امامان معصوم علیهم السلام است نیز از سخنان ارزشمندی است که از ایشان به یادگار مانده است.

از حضرت هادی(ع) همچون سایر امامان شیعه نمونه‌های فراوانی از معجزات و کرامات،مکارم اخلاق،استجابت دعاها،کلمات و سخنان آموزنده و حیات‌بخش در موضوعات مختلف در تاریخ اسلام  به ثبت رسیده است .

شاگردان مکتب امام (ع(

فضای جامعه در عصر امام هادی(ع)پر از خفقان و وحشت بوده و قابل مقایسه با دوران امامت امام باقر و صادق (ع) نبود.اما حضرت درهمان شرایط نامساعد،علاوه بر فعالیت های فرهنگی از طریق مناظره،مکاتبه،پاسخگویی به سؤالات و شبهات و توضیح بینش صحیح در مقابل مکاتب منحرف،راویان و محدثان شیعه را تربیت کرد و علوم اسلامی را به آنان آموزش میداد.

شیخ طوسی،دانشمند جهان اسلام،تعداد شاگردان آن حضرت را در زمینه های گوناگون علوم اسلامی 185 نفر می داند.(6)

در میان شاگردان امام،چهره های درخشان علمی مانند فضل بن شاذان،حسین بن سعید اهوازی و عبدالعظیم حسنی به چشم می خورد که برخی از آنان دارای تألیفات ارزشمند و آثار و خدمات علمی هستند که در کتب رجال عنوان شده است.

امام هادی و شیعیان ایشان در ایران

درقرن نخست اغلب شیعیان از شهر کوفه بودند.از دوران امام باقر و امام صادق علیهما السلام به بعد،لقب" قمی" در آخر اسامی تعدادی از اصحاب ائمه به چشم میخورد.اینان اشعری های عرب تباری بودند که در قم می زیستند.در زمان امام هادی علیه السلام، قم مهمترین مرکز تجمع شیعیان ایران بود و روابط خوبی میان شیعیان این شهر و ائمه(ع) وجود داشت.شهر کاشان نیز تحت تأثیر تعلمیات شیعی قرار داشته و مردم این شهر از بینش شیعی مردم قم پیروی میکردند.

مردم قم،هم چنین برای زیارت مرقد مطهر امام علی بن موسی الرضا (ع) به مشهد مسافرت می کردند که امام هادی نیز آنها را در قبال این عمل "مغفور لهم" وصف کرده اند .(7)

 احادیث امام هادی (ع)

 فروتنى‌ آن‌ است‌ كه‌ با مردم‌ چنان‌ كنى‌ كه‌ دوست‌ دارى‌ با تو چنان‌ باشند.

 هر كس‌ از خدا بترسد،مردم‌ از او بترسند،و هر كه‌ خدا را اطاعت‌ كند،از او اطاعت‌ كنند،و هر كه‌ مطیع‌ آفریدگار باشد،باكى‌ از خشم‌ آفریدگان‌ ندارد ،وهر كه‌ خالق‌ را به‌ خشم‌ آورد،باید یقین‌ كند كه‌ به‌ خشم‌ مخلوق‌ دچار مى‌شود.

شخص‌ شكرگزار،به‌ سبب‌ شكر،سعادتمندتر است‌ تا به‌ سبب‌ نعمتى‌ كه‌ باعث‌ شكر شده‌ است‌،زیرا نعمت‌ كالاى‌ دنیاست‌ و شكرگزارى‌،نعمت‌ دنیا و آخرت‌ است‌ .

خداوند دنیا را سراى‌ امتحان‌ و آزمایش‌ ساخته‌ و آخرت‌ را سراى‌ رسیدگى‌ قرار داده‌ است‌،و بلاى‌ دنیا را وسیله‌ ثواب‌ آخرت‌،و ثواب‌ آخرت‌ را عوض‌ بلاى‌ دنیا قرار داده‌ است‌.

نارضایتى‌ پدر و مادر،كم‌ توانى‌ را به‌ دنبال‌ دارد و آدمى‌ را به‌ ذلت‌ مى‌كشاند.

 مردم‌ در دنیا با اموالشان‌ و در آخرت‌ با اعمالشان‌ هستند.

شخصیت معنوی و موقعیت اجتماعی امام و مبارزه و عدم همکاری وی با خلفای زمان،برای آنان غیر قابل تحمل بودو در نهایت تنها راه را خاموش نمودن نور خدا می دانستند.بدین ترتیب امام نیز همانند پدران خویش با شهادت به سوی معبود شتافت.وی در شهر سامرا توسط" معتز" ،حاکم عباسی مسموم و به شهادت رسید و در خانه خویش به خاک سپرده شد.  

منابع :

1.علامه طبرسی،اعلام الوری،ص 355

.2شیخ مفید،الارشاد،ص 327

3.علامه مجلسی،بحار الانوار ، ج 50 ، ص200

4.علی بن عیسی الاربلی،کشف الغمه ،ج 3 ،ص 184

.5حسن بن علی بن شعبه،تحف العقول،ص 475-458

.6رجال،شیخ طوسی،ص 422-409

.7عیون اخبار الرضا،ج2،ص260